2020az geroztik, Glosario Pandemia online proiektu parte-hartzailea jorratzen ari gara. Proiektu honek pandemiaren ondorioz azaleratu diren errealitate berriak izendatzeko termino berriak biltzea du helburu.
Hitz horiek ohitura berriez hitz egiten digute, harremantzeko modu berriez, elkar ulertzeko modu berriez, polarizazioaz, zainketa-krisiaz, gure bizitzan teknologiek duten presentzia gero eta handiagoaz, etab. Adierazpen berriak sortzeko eta asmatzeko beharra islatzen dute, eguneroko bizitza baldintzatzen duten egoera berri horiek izendatzeko.
Proiektuaren bigarren edizio honetan Glosarioko terminoek planteatzen dituzten errealitate eta gatazketan murgildu nahi izan gara. Hiru kategoria tematiko ezarri ditugu, garatzen jarraitzeko: osasuna, politika eta turismoa. Adituak eta kolektiboen edota arlo ezberdinetako entitateen ordezkariak gonbidatu ditugu, pandemiaren sorreratik hona sortutako aspektu horiek, azken hilabeteetan ezartzen ari den normaltasun fase berri bat dirudien honetan, nola garatzen ari direnen inguruan hitz egiteko.
Osasuna, pandemiatik harago. Osasun komunitarioa eta zainketa partekatuak
Patxi Cirardarekin (Eusko Jaurlaritzako Osasuna Sustatzeko arduraduna) eta Silvia Callejarekin (Osasun-langilea eta Iralako Auzo Sareko kidea).
Osasuna izan da pandemia garai honetan arriskuan gehien jarri den eguneroko bizitzako alderdietako bat. Osasunari buruz jaso ditugun terminoak honako hauek dira: COrOnA BLUES, CONCILIACIÓN FAMILIAR-LABORAL, BOOMER REMOVER, KUÑI, LAFAMIILLIA, MILITANTA(S), OSASUN TXAKOKALDIA, TOQUE DE KETA, PROTOCOLISTA, AGUKERA. Hona hemen elkarrizketaren gako batzuk:
Pandemia garai honek agerian utzi du pertsonen beharrak kontuan izango dituen sare baten sorreraren garrantzia. Hori baita, osasunaren definizioa den: ongizate-egoera fisiko, mental eta soziala zainduko duen zainketa-sarea, hain zuzen.
Osasuna, gaixotasun eza baino gehiago bezala ulertuta, estrukturalak diren hainbat baldintzatzaileengatik dago zeharkatuta eta pertsonengan era ezberdinetan eragina dute. Baldintzatzaile hauek osasun-sistema prekarizatu baten baitan kokatzen dira eta ondorio larriak ekarri dituzte, esaterako gaixotasun-prozesuetan laguntza galdu izana, edo osasun-arazo batengatik kontsulta bat egin ezin izatea bezalako beldurrak agertzea.
“Erronka niretzat, zerbitzuak eskaintzen dituzten erakundeetatik kalean dauden erakundeetara igarotzea da. (…) Zerbitzuak eskatzen dituen gizarte batetik konponbidearen parte den gizartera”.
Argi dago gaixotasunaren kausak osatzen dituzten osasun baldintzatzaile horiek aldatzeko egiturara jo beharra dagoela. Pertsonen bizi-baldintzak hobetuz, osasunerako arazo izateari utz diezaioten, sarean lan eginez, helburu komunak ezarriz eta administrazioen, baliabide profesional eta teknikoen eta herritarren arteko harremana bultzatuz; logika asistentzialistatik herritarrak irtenbideak bilatzeko eragile aktibo izango diren logikarantz.
Turismoa eta jasangarritasuna: horizonte berriak eta norabide aldaketak
Elena Artiles-Leyes-ekin (turismo jasangarria eta prospektiban aditua, Futures Probes-en kidea) eta Iván Ortiz (Arte eta Historiako irakaslea eta Madrid Recuperado-en kidea).
Pandemiak turismoa egiteko era berriak sorrarazi ditu. Urrunera bidaiatzen zuten pertsonek haien hiria berriro deskubritzea erabaki dute, tokiko turismoaren bidez bizipen pertsonalago eta benetakoagoa bilatuz.
Hona elkarrizketaren klabe batzuk:
“Arrakalak badaude, horiek benetako eraldaketarekin aprobetxatzeko gai izango garen da galdera”.
Dinamiken aldaketak, neurri batean pandemiagatik bizkortua, klima-aldaketa zein turismo mota batzuen eragina azaleratu ditu, -hegazkinez bidaiatzea adibidez-. Aldaketa horrek, aurretik ikusezin ziren beste alderdi batzuk balorean jartzea eragin du, hala nola, bizilekuaren erakargarritasunari. Horrek, eskaintzaren dibertsifikazioa dakar; izan ere, teleoperadore handiak ere hasi dira benetakotasun handiagoko turismo jasangarria eskaintzen.
Konpainia handiek logika aldaketa horrek dakarren aukera horretatik etekin ekonomikoa atera nahi duten arren, greenwashing deritzonaren bitartez, masa turismoa oraindik eskaintza zabala jarraitzen du izaten.
Hala ere, helmuga diren lekuetan bizi diren biztanleek arbuioa diote turismo mota horri, pandemiari esker ikusi eta bizi ahal izan baitute, Bartzelonan edo Madrilen gertatu den bezala, nola turismo horren ezak pertsonen bizi-kalitatea hobetzen duen.
Eskaintza polarizatu egin da turismoa egiteko eran izandako aldaketa horien ondorioz.
“Espainiako ekonomia, dibertsifikatzeko gai den neurrian aldatuko da. Monolaborantzak hauskor egiten gaitu”.
Pandemian zehar eskuratutako ikaskuntzek jada agerian zeuden arrakala horiek zabaltzeko balio izan dute. Gainera, eredu izan dira turismorik gabeko etorkizuna imajinatu ezin zuten pertsonentzat. Esperientzia hori abiapuntua izan daiteke etorkizunean turismoak hainbesteko pisu ekonomikorik izan ez dezan.
Politika egiteko eta parte hartzeko modu berriak: Internet al da arena politiko berria?
Arantxa Mendiharat (Democraciaporsorteo.org, Deliberativa.org eta Zirriborroak eta geroko kidea) eta Quinndy Akeju (AFROFEMINASeko eta CNAAE EUSKADIko kidea).
Hainbeste neurri diseinatu, inplementatu eta betearazi behar izan diren pandemia-aldi honetan, erakundeek denbora laburrean aktibatu ditzaketen eta pertsonen eguneroko bizitzan eragina duten tresna legal zein ekonomikoak dituztela egiaztatu ahal izan da.
Hona hemen elkarrizketaren gako batzuk:
“Ez zegoen gizarte mailan aktibatu ahal izateko fororik”.
Erakundeek kontsultarik gabe hartutako erabakiak argi uzten duten antolatzeko zein jendarte bezala egoteko espazioak edukitzeko beharra.
“Bigarren ikaskuntza, erakundeek jarduteko tresnak dituztela izan da. Tresna legalak eta ekonomikoak dituzte, eta martxan jarri dituzte. Pandemia honetan martxan jarri badituzte, beste egoera batzuetan martxan jar zitzaketen”.
Elkarrekin harremantzeko espazioak sortzea funtsezkoa da, sare sozialen bidez ematen ari den polarizazio politikoari aurre egin ahal izateko. Gorroto-diskurtsoak sortzeko estrategia berria da, pertsonok elkarrekin egoteko espazioen faltagatik areagotu dena.
“Polarizazioa markatuagoa dago, ez dagoelako tokirik pertsona desberdinak elkarrekin egoteko”.
Polarizazio hori, gainera, sare sozialetatik sustatzen da, shadowban bezalako mekanismoak erabiltzen baitituzte diskurtso kontrahegemonikoak ikusezin bihurtzeko. Zentsura modu berria da.
Pertsonak erosoago sentitu dira leku birtual horietan haien burua politikoki kokatu eta adierazteko, sozialki eta instituzionalki legitimatzen dituen espazio bat aurkitu baitute. Horrek sentsibilizazio politiko lanak zailtzen ditu, diskurtso alternatibo horiek marjinalizazio egoera batean utziz.
“Jendartea kontzientziatzeko egiten ari den lana historikoa da, baina gerta daiteke, mugimendu-sozialen buruzko kontzientzia sortzen den heinean, kontzientzia hori arriskua bilakatzea. Kontuz ibili beharko dugu”.
Espazio fisiko, anitzak, sortzeko beharra nabarmentzen da, diskurtso berriak eraikitzeko eta mota guztietako ahotsak bertan entzun ahal izateko.
2020a marka kolektiboa bilakatu da. Geroztik, gero eta indar handiagoz hautematen da eraldaketaren beharra. Funtsezkoa da pandemiak ikustarazten lagundu dituen arrakalak aurkitzea eta horietan sakontzea, beste batzuekin batera eraikiz, sare komunitarioak sortuz, eraldaketa hori gauzatu ahal izateko.
